Bàn Về Cách Sống - Đối Thoại Giữa Triết Gia, Bác Sỹ Và Nhà Sư |
|
| Tác giả | Matthieu Ricard Christophe André Alexandre Jollien |
| Bộ sách | |
| Thể loại | Self Help - Khởi nghiệp |
| Tình trạng | Hoàn Thành |
| Định dạng | eBook mobi pdf epub azw3 |
| Lượt xem | 0 |
| Từ khóa | eBook mobi pdf epub azw3 full Christophe André Alexandre Jollien Matthieu Ricard Thiên Nga Kỹ Năng Sống Self Help Tâm Lý Học Triết Học Tham Khảo |
| Nguồn | |
Ngôi nhà chúng tôi ngụ để viết cuốn sách này nằm sâu trong rừng ở Dordogne. Cách đó không xa là con đường nhỏ chúng tôi thường đi dạo giữa hai cuộc đàm đạo. Và, ở một ngã tư, có tấm bảng gỗ chỉ đường đến ngôi làng nhỏ bên cạnh, với dòng chữ viết tay: “Niềm vui: Ngõ cụt”! Nhưng chúng tôi không nghe theo lời nhắn nhủ này. Trong suốt hai tuần làm việc trong không khí tràn đầy tình bằng hữu, niềm vui trong lòng chúng tôi còn lâu mới là “ngõ cụt”! Ngôi nhà chúng tôi ngụ để viết cuốn sách này nằm sâu trong rừng ở Dordogne. Cách đó không xa là con đường nhỏ chúng tôi thường đi dạo giữa hai cuộc đàm đạo. Và, ở một ngã tư, có tấm bảng gỗ chỉ đường đến ngôi làng nhỏ bên cạnh, với dòng chữ viết tay: “Niềm vui: Ngõ cụt”!
Nhưng chúng tôi không nghe theo lời nhắn nhủ này. Trong suốt hai tuần làm việc trong không khí tràn đầy tình bằng hữu, niềm vui trong lòng chúng tôi còn lâu mới là “ngõ cụt”! Cả ba chúng tôi đã quyết định gặp nhau để cùng viết một cuốn sách bàn về cách sống. Không phải là một cuốn sách giáo khoa giáng cho những bài học, mà là một cuốn sách nói về niềm tin cũng như kinh nghiệm của chúng tôi. Chúng tôi thấy dường như ba quỹ đạo của chúng tôi, tuy khác nhau là vậy – triết gia, thầy tu, bác sĩ tâm thần – nhưng có lẽ sẽ cho phép có một sự giao thoa quan điểm phong phú về những đề tài lớn lao truy vấn mọi con người mỗi khi họ suy ngẫm về cách thức dẫn dắt đời mình.
Chúng tôi biết nhau đã lâu. Chúng tôi đã đọc sách của nhau. Thế rồi chúng tôi gặp mặt và trở thành bạn bè. Qua những lần gặp mặt, nhờ những giá trị, niềm tin chung, ý nghĩ viết chung một cuốn sách nảy sinh. Trong bộ ba huynh đệ chúng tôi, mỗi người có một vai. Matthieu là anh cả, độ lượng vững vàng, đi khắp năm châu để bảo vệ những chính nghĩa mà anh ấp ủ (các dự án nhân đạo, Tây Tạng, lòng vị tha) với sự tráng kiện cả về trí lực lẫn thể lực buộc hai cộng sự của anh phải nể phục. Alexandre là em út, vui vẻ trìu mến, đầu óc sáng láng, đầy sáng tạo, thi vị, thích cười và chọc cười, thích được nghe thủ thỉ và biết yêu thương. Christophe là anh hai, điềm tĩnh, tha thiết giúp đỡ, giải thích, kẻ cô độc nhất trong nhóm, nhưng luôn thấy hạnh phúc được ở bên các “thiện hữu”, biệt danh bộ ba tự đặt cho mình.
Cũng nên nói vài lời về địa điểm và khung cảnh. Trong những ngày trò chuyện này, chúng tôi sống ở một nếp nhà hết sức đơn sơ, nhìn ra thung lũng Vézère. Từ đây, chúng tôi được ngắm mặt trời mùa đông mọc lên, dịu dàng ló ra từ sương mù rồi soi sáng dần cảnh vật. Trong ngôi nhà đó, chúng tôi được tiếp đãi như các ông hoàng vùng Périgord, bằng các bữa chay ngon lành, và chúng tôi chỉ việc ngồi trầm tư, thảo luận với nhau bên lò sưởi mà thôi. Để trí não thông suốt thì đã có những buổi dạo chơi tuyệt vời giữa thiên nhiên, ngồi bên bàn hàn huyên với bạn bè đến chơi, rồi đến thăm cộng đồng Phật tử ở Trung tâm Nghiên cứu Chanteloube nằm giữa những đền thờ, bảo tháp và tịnh thất.
Chúng tôi cũng được cười thật nhiều khi tìm tựa cho tác phẩm của mình. Đây là những cái tên các bạn không được biết (và chúng tôi hy vọng các bạn sẽ hiểu khởi nguồn của chúng khi đọc cuốn sách): Ba người đàn ông trong một xóm nhỏ; Những người thợ sửa giày từ bi; Những tên cướp bản ngã; Những tiều phu vị tha; Những người thợ ống nước đầy biết ơn; Những người gác cổng Périgord; Những người hốt rác cái tôi, tôi, tôi; Những con giun biết lắng nghe; Biệt đội tối ưu thành tích từ bi.
Trong những ngày làm việc này, vây quanh chúng tôi là bao thiện nam tín nữ, thường trực hay ghé thăm. Không có họ thì chúng tôi đã không thể nào thực hiện dự định này: trên bìa là ba cái tên của chúng tôi, nhưng có cả một mạng lưới những thiên thần và bà tiên đã nghiêng mình bên cái nôi của cuốn sách này. Một điều cuối cần xác định là, cuốn sách này tập hợp những trao đổi về kinh nghiệm và niềm tin của ba người bạn mà quỹ đạo, tính cách và nghề nghiệp của họ đã đưa đẩy tới chuyện suy ngẫm và đàm luận về những điều làm cho con người trở nên tốt đẹp. Chúng tôi không vờ mình là mẫu mực trong vấn đề này, hay là mẫu mực về nỗ lực cần hoàn thành và khó khăn phải vượt qua.
Các cuộc đàm đạo của chúng tôi bàn về những đề tài chúng tôi đã chọn trước khi ở lại đây, và mỗi tối chúng tôi quyết định đề tài cho ngày mai, để đêm sẽ cho chúng tôi lời khuyên bảo. Những trao đổi không ra đầu ra đũa của chúng tôi được ghi âm lại toàn bộ, rồi được chép lại ra giấy. Tiếp đó các biên tập viên, cũng như chính chúng tôi, sẽ bắt tay vào “gọt giũa” và cho vào khuôn dạng những giờ trò chuyện và tranh luận này.
Chúng tôi hy vọng rằng các bạn sẽ tìm thấy trong những trang sách này chút gì đó từ bầu không khí siêng năng và hoan hỉ của những cuộc trao đổi, cũng như tinh thần ngẫu hứng cùng sự tận tâm của chúng tôi trong việc cố gắng truyền đạt mạch lạc cho độc giả. Giờ thì hãy đến ngồi cạnh chúng tôi, trên một chiếc ghế dựa hoặc, còn gần chúng tôi hơn nữa, trên những chiếc ghế bành đã mệt rã nhưng niềm nở mà chúng tôi ngồi. Mấy người bạn kia đã có mặt rồi, và họ sẽ sớm nói cho chúng ta nghe những điều quý giá. Lửa lách tách trong lò sưởi, thung lũng trải dài bên ngoài cửa sổ, mặt trời mùa đông bắt đầu dịu nhẹ, trà nghi ngút trong tách sưởi ấm đôi bàn tay và kích thích thần trí. Alexandre làm vẻ tinh nghịch và nói đùa một câu, Matthieu chỉnh lại kính và vỗ tay nhắc mọi người chú tâm hơn, còn Christophe thì nhìn lần cuối những ghi chú mà anh đã ghi lại tối hôm trước trong cuốn sổ tay nhỏ (anh biết mấy gã bạn gian xảo hay quay qua chờ anh xung phong).
Cuộc thảo luận sắp bắt đầu, chỉ còn thiếu các bạn nữa thôi…
***
Bàn Về Cách Sống (À nous la vie!) là cuộc đối thoại giữa ba người bạn đến từ ba lĩnh vực khác nhau:
Cuốn sách là tập hợp những cuộc trò chuyện giữa ba người về các chủ đề xoay quanh cuộc sống: hạnh phúc, khổ đau, lòng vị tha, tình bạn, bản ngã, sự khiêm nhường và những thực hành để sống một cuộc đời có ý nghĩa. Họ không đưa ra những bài học cứng nhắc, mà chia sẻ những trải nghiệm cá nhân, những khó khăn, cách họ đã và đang đối diện với cuộc sống, từ đó giúp người đọc có thêm góc nhìn phong phú về cách sống tốt hơn.
Các cuộc thảo luận được diễn ra trong một khung cảnh đầy thơ mộng tại vùng Dordogne, Pháp. Họ ngồi bên lò sưởi, nhấm nháp trà, đi dạo trong thiên nhiên, và cùng nhau suy ngẫm về những điều cốt lõi trong cuộc sống.
Ba góc nhìn khác nhau, một điểm chung
Tính đối thoại, chân thật và gần gũi
Khuyến khích thực hành, không chỉ lý thuyết
Điểm mạnh:
✅ Cuốn sách mang lại cảm giác ấm áp, gần gũi, như thể bạn đang ngồi lắng nghe ba người bạn thân trò chuyện về cuộc sống.
✅ Lối viết dễ hiểu, dù đề cập đến những vấn đề sâu sắc.
✅ Đầy những bài học giá trị, không chỉ dựa trên lý thuyết mà còn từ trải nghiệm thực tế.
Điểm hạn chế:
❌ Một số đoạn có thể hơi dài dòng hoặc mang tính triết lý quá nhiều, cần đọc chậm để thấm.
❌ Vì đây là cuộc đối thoại, không có một cấu trúc chương hồi rõ ràng, có thể làm một số người đọc cảm thấy thiếu hệ thống.
Bàn Về Cách Sống là một cuốn sách truyền cảm hứng, không đưa ra công thức cố định cho hạnh phúc mà giúp ta suy ngẫm và tìm thấy con đường phù hợp với chính mình. Nếu bạn quan tâm đến triết học, tâm lý học và thực hành tâm linh, cuốn sách này chắc chắn sẽ mang lại nhiều giá trị.
Thể loại: Sách kỹ năng sống, triết lý sống, tâm lý học – Phật giáo ứng dụng.
? Phù hợp với: Những ai đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống, muốn học cách sống hạnh phúc hơn qua nhiều góc nhìn khác nhau.
Bạn đã đọc cuốn sách này chưa? Nếu có, bạn ấn tượng nhất với điều gì?
***
MATTHIEU: Động cơ giống như phương hướng ta quyết định sẽ theo mỗi sớm mai thức dậy, khi ta đang trên đường du hành: ta sẽ đi về hướng Bắc, hướng Nam, hay hướng Đông? Vào lúc bắt đầu những thảo luận giúp cung cấp chất liệu cho một cuốn sách, chúng ta nên dành chút thời gian tự hỏi, phương hướng chúng ta muốn đem lại cho những cuộc nói chuyện của mình là gì. Trước hết là tự hỏi, ta muốn giúp ích cho người khác hay muốn phục vụ những lợi ích cá nhân của mình.
ĐỘNG CƠ CỦA CHÚNG TÔI CHO CUỐN SÁCH NÀY
CHRISTOPHE: Về phần mình, tôi thấy dường như tôi có tới ba động cơ. Trước hết là giúp ích cho mọi người. Tôi là một y sĩ viết những cuốn sách trợ giúp tâm lý và dùng những cuốn sách đó để phục vụ mọi người. Khi biết mình có thể giúp ích cho người khác mà không nhất thiết phải gặp họ, tôi cảm thấy một niềm hạnh phúc vô bờ. Tôi không nghĩ có bao giờ mình viết sách với một động cơ nào khác ngoài việc giúp độc giả bớt khổ và tiến bộ trong vai trò con người. Tôi nghĩ cả ba chúng ta đều vậy. Được ở bên hai người bạn tôi yêu quý trong mười ngày là động cơ thứ hai!
Nhưng tôi còn thấy một nguyện vọng nữa trong cuốn sách này, đó là làm cho hình ảnh của chúng ta trong tâm trí mọi người trùng khớp với con người thật của chúng ta. Đôi khi mọi người nhìn chúng ta một cách sai lạc, coi chúng ta như những “hiền triết”, cứ như thể chúng ta đã tìm thấy một kiểu tri kiến và cách sống rất khác người. Rõ ràng – ít nhất thì cũng là đối với tôi – đó là một ảo tưởng, và khi nói về hành trình cũng như các chướng ngại riêng trong việc trở thành những con người tốt đẹp hơn, chúng ta có thể giúp độc giả nhiều hơn bằng cách nhắc họ rằng chúng ta không cao siêu gì hơn họ. Tôi có cảm tưởng là độc giả sẽ thấy an tâm khi biết rằng không hề có hai hạng người, một là những người bay lượn cả chục cây số bên trên đầu họ và một là những người, cũng như họ, lặn lội trong bùn lầy cuộc sống thường nhật. Mọi con người đều như nhau. Tất cả chúng ta đều phải cố gắng rất nhiều để trở nên tốt đẹp hơn.
ALEXANDRE: Lúc mở đầu cuộc trò chuyện này, tôi có cảm giác như mình đang bước vào một phòng thí nghiệm tinh thần bao la để, cùng với các anh, khảo sát những công trường lớn của sự tồn tại. Khi nhận lời thách thức vời vợi này bên cạnh hai chuyên gia về hạnh phúc, tôi vừa vui mừng vừa có chút khiếp sợ. Trên hết, tôi rất mong lời nói của chúng ta sẽ giúp ích được cho mọi người. Có những cuốn sách đã cứu đời tôi. Và tôi sẽ lấy làm hạnh phúc, nếu như – không đưa ra những công thức, không có công thức nào cả – thảo luận của chúng ta có thể khích lệ những người đang phải vật lộn và tỏ rõ cái mong muốn dấn bước ngày một xa trên con đường tâm linh. Dù có đạt được sự tiến bộ lớn lao bên trong đi nữa thì cũng sẽ vô ích nếu như nó không làm cho chúng ta đoàn kết hơn, đến gần đồng loại hơn. Và việc trau dồi bản thân có thể nhanh chóng khiến chúng ta có cảm giác tù túng nếu nó không mở ra lòng quảng đại thực sự. Bản ngã có tài và gàn dở đến độ nó quơ về mình hết mọi thứ, hoặc gần như mọi thứ. Chắc chắn là tinh thần có tính vị kỷ. Khi quên mất người khác, chúng ta tất sẽ thất bại. Do đó mà chúng ta phải cấp thiết tìm kiếm một thực hành giải cứu chúng ta từng giai đoạn một khỏi mối nguy này. Tình bạn giúp chúng ta chữa được nhiều thói tật, nó che chở và nâng đỡ chúng ta. Chính tình bạn đã khởi nguồn cho cuộc gặp gỡ của chúng ta, nó dệt những mối dây bền chặt gắn kết chúng ta mà sẽ không gì làm xơ mòn đi được. Điều cốt lõi là không bao giờ quên rằng tất cả chúng ta là những người cùng hội cùng thuyền, chúng ta phải cùng nhau vượt qua bể khổ. Tôi muốn được dành tặng cuốn sách cho chính cái động lực này.
MATTHIEU: Đầu tiên, cuốn sách này ra đời từ tình bạn của chúng ta và mong ước được sống nhiều ngày bên nhau để chuyện trò thẳng thắn về các chủ đề chúng ta tâm đắc. Dụng ý không đơn thuần chỉ là chia sẻ những gì chúng ta soạn sẵn trong đầu để rồi biến nó thành một cuốn sách. Có những người thích nghĩ ra và truyền bá các khái niệm. Mục đích của chúng ta lại là chia sẻ những gì mình học hỏi được từ các thầy, trong đạo hoặc ngoài đời, cũng như từ những nghiên cứu và thực hành thiền quán hay trị liệu.
Về phần tôi, nhờ đạo lý và lòng tốt của các thầy, tôi tự sửa đổi được một chút và bắt tay vào phụng sự tha nhân. Vì thế nên tôi sẽ cố san sẻ những điều các thầy đã đem đến cho tôi bằng cách nỗ lực hết sức mình để không bóp méo cũng như làm biến chất giáo huấn của các thầy.
ALEXANDRE: Chỉ có một thứ cấp bách, đó là chúng ta nguyện theo đến cùng một thực hành, ôm ấp trong lòng một mong muốn mãnh liệt được tiến bộ, và nhận ra rằng chúng ta có thể thoát khỏi ngục tù của trí óc. Mọi người muốn bàn, muốn viết về thực hành bao nhiêu thì tùy, nhưng thể nghiệm nó từng ngày mới là việc lớn lao. Tôi từng tham gia hội thảo của một phong trào phản đối sự bất công xã hội và nhanh chóng phát hiện ra rằng mình đang phản đối lại những người phản đối. Sau những bài diễn văn hay ho, họ để tôi lại một mình dưới cơn mưa tầm tã và phải đi bộ về nhà. Chê trách thiên hạ, lên án cả Trái đất thì cũng vô ích thôi. Hành động, giúp đỡ, hỗ trợ thật sự mới là điều đáng nói. Ta hãy mau mau làm theo lời khuyên của Nietzsche. Với ông thì cách hay nhất để bắt đầu một ngày mới là tự hỏi, khi vừa thức dậy, rằng hôm nay ta có làm vui lòng được “ít nhất một người” hay không. Làm sao để ân cần với người mình gặp ở góc đường, với những người thân mình sát cánh mỗi ngày, bằng cả tấm lòng? Hoặc yêu thương thật sự người làm mình khó chịu?
CHRISTOPHE: Chúng ta, ai cũng có thể giống như những người phản đối kia, nói về lòng vị tha nhưng rồi không hề giúp đỡ cậu về lại nhà ga. Bởi vì chúng ta chỉ dừng lại ở khái niệm, bởi vì hội thảo xong là chúng ta lại về với những vấn đề và mối bận tâm riêng. Thực ra, thông điệp cốt lõi không phải là “Lòng vị tha là một điều tốt đẹp” mà là “Mình có thể làm gì cho người khác, lúc này, hôm nay?” Khái niệm không thôi thì không chữa lành được cho ai cả. Nó có thể an ủi, soi sáng, làm thỏa lòng người khác, nhưng trước sau gì rồi việc lành bệnh vẫn phải thông qua hành động và cơ thể. Trong thực nghiệm và thực tế ta mới thấy một ý tưởng có nội lực và ý nghĩa hay không, khi thực hành ta mới có thể nhận thấy những hệ quả của nó đối với mình và người.
MATTHIEU: Cái ý căn bản mà các anh nêu lên chính là cốt lõi của đạo Phật. Người ta nói rằng toàn bộ hiệu quả và ý nghĩa của việc giáo dục nằm ở chỗ nó phải trở thành một phần không thể tách rời trong ta. Mọi thứ còn lại chỉ là ba hoa. Dù cho có gom tất cả các đơn thuốc bác sĩ cho thì cũng không giúp gì cho việc chữa trị cả. Các ý niệm hữu ích trong việc soi rọi cuộc tranh luận, biết ta sẽ đi đâu, xác định những nguyên tắc hành động, nhưng nếu ta không thực hành thì cũng vô ích thôi.
Còn một câu hỏi quan trọng nữa đáng làm sáng tỏ, về động cơ của chúng ta và việc sử dụng cuốn sách này. Đó là tính mập mờ trong cái ta gọi là “phát triển cá nhân”. Nếu sự phát triển này chỉ diễn ra trong cái bong bóng bản ngã, ta sẽ dung dưỡng nó, đánh bóng nó, mài dũa nó bằng những ý nghĩ trấn an bản thân, trong một cách nhìn rất hẹp hòi, và ta sẽ đi chệch mục tiêu, bởi chỉ có thể thực hiện cuộc tìm kiếm viên mãn bằng việc từ tâm và mở lòng với kẻ khác. Bằng mọi giá, việc tu tập chánh niệm nói chung và thiền định nói riêng cần tránh trở thành một chốn yên thân để ta suốt ngày mải mê trong thế giới bản ngã. Như Alexandre vẫn nói: “Trong bong bóng bản ngã có cảm giác tù túng.” Hoặc ta tìm cách tự thay đổi để bắt tay vào phụng sự người khác và mọi người sẽ được lợi lạc, hoặc ta cứ ở trong cái bong bóng bản ngã và mọi người chẳng được gì. Khi ta cố hết sức để một mình ta được hạnh phúc, ta sẽ không giúp được người khác mà cũng không giúp được chính mình.
CHRISTOPHE: Tôi có cảm giác như mình vận động trong một quả cầu có hơi khác với các anh. Tôi là một y sĩ, luôn phải đứng trước những mong đợi và khó khăn của bệnh nhân, mà họ lại thường không biết quý trọng bản thân. Do vậy, tôi có khuynh hướng nhìn vấn đề này ít phê phán hơn. Trong công việc của mình, tôi nhận thấy rằng giai đoạn đầu mình thường phải an ủi bản ngã, khôi phục nó, củng cố nó. Rất nhiều người chán ghét bản thân. Tôi thấy mình phải làm ngược. Nếu tôi khuyến khích họ quan tâm đến người khác thì chắc chắn sẽ giúp ích cho họ, nhưng tôi lại không đúng trình tự công việc của mình. Tôi biết rằng về lâu dài thì cần phải bớt chú trọng đến bản thân hay ít ra cũng bớt cái phần thái quá trong sự quan tâm vị ngã này. Nhưng không gấp gáp được. Tôi càng tin điều đó hơn nữa với tư cách cá nhân, bởi trong việc xây dựng mình, tôi tiến bộ bằng cách như vậy.
Một điều nữa luôn làm tôi suy nghĩ khi hành nghề là khoảnh khắc mà y sĩ, khi đứng trước nỗi đau của người khác, tâm sự đôi chút về nỗi đau của mình. Hiện tượng này đã được nghiên cứu, lập thuyết, bởi vì nó là một yếu tố mạnh mẽ, như một thứ gia vị trong ẩm thực. Không có nó, mối quan hệ trị liệu sẽ trở nên nhạt nhẽo, trong khi nhờ yếu tố này, hương vị cộng tác và tình người sẽ được thêm vào. Việc bộc bạch về bản thân trong một mối quan hệ trị liệu có ích ở chỗ nào? Đến một lúc nào đó, y sĩ sẽ thấy ở bệnh nhân một nỗi khổ tương ứng với nỗi khổ anh ta đã chịu đựng. Thế là anh ta quyết định nói cho họ nghe một chút về những điều mình đã trải qua vì như vậy có thể có ích cho bệnh nhân. Họ sẽ nhận ra là mình không đơn độc. Sự bộc bạch này cần thực hiện với liều lượng hết sức nhỏ, sao cho không xâm lấn không gian khám bệnh bằng chuyện riêng của ta, không xem nhẹ quyền đau khổ của họ. Chỉ là giúp họ, bằng nỗi đau của mình, được hợp đoàn với nhóm đông đảo những người xung quanh họ. Điều này khiến tôi nghĩ đến một câu nói của Christian Bobin trong Phế tích thiên đường: “Dù người anh đang nhìn là ai, hãy biết rằng họ đã nhiều lần đi qua địa ngục.” Khi bệnh nhân đến gặp chúng tôi, họ đang băng qua địa ngục, họ cảm thấy đơn độc và lạc lối. Khi biết rằng người khác cũng đã đi qua con đường đau khổ này, đôi khi họ sẽ cảm thấy được an ủi và xoa dịu.
PHƯƠNG PHÁP CỦA CHÚNG TÔI
ALEXANDRE: Khái niệm thiên chức giúp giải phóng chúng ta. Nó là chiếc la bàn trong những ngày mà mọi chuyện đều xui xẻo, là lời thúc giục đáp lại tiếng gọi sâu kín nhất đời ta. Trong thử thách cũng như trong niềm vui, chúng ta phải không ngừng tự hỏi, lúc này, ở đây, đời sống kêu gọi tôi đến với cái gì. Về phần mình, tôi tin rằng cuộc đời đã giao phó cho tôi ba thiên chức. Trước hết là làm người khuyết tật và tôi phải trải nghiệm đến cùng. Tàn tật không hề là một gánh nặng và nó có thể trở thành một mảnh đất rèn luyện tuyệt vời. Nếu tôi xem nó như thứ lao dịch, tôi có thể ngay lập tức tự kết liễu bằng một phát súng. Tốt hơn là nên thấy ở đó một con đường đi đến đạo lý. Nhưng hãy coi chừng, không phải khổ giúp chúng ta trưởng thành, mà là thứ chúng ta tạo ra từ khổ. Tôi dè chừng như dịch bệnh những phát biểu quá vội vàng biện minh cho khổ. Như vậy là quên rằng nỗi đau có thể làm ta trở nên cay đắng, bóp nát trái tim ta. Không phải là tôi chấp nhận hoàn toàn việc khuyết tật, nhưng có những ngày tôi phát hiện ra trong cái tai ương này một dịp để trở nên hoan hỉ và tự tại hơn. Tôi cũng thấy rõ rằng, không có tu tập, tôi sẽ không có cơ may nào. Nói tóm lại, khuyết tật dồn tôi vào đường cùng, buộc tôi phải cấp bách sửa mình và tìm nơi nương náu, tránh xa những nhãn hiệu, bề ngoài, để cất bước học hỏi mỗi ngày.
Nghề viết cũng khởi từ một tiếng gọi. Niềm đam mê này, nhu cầu này, được đặt ra từ rất sớm. Trong giờ khắc chống chọi, tôi hiểu rằng một ngày nào đó mình sẽ phải trình bày di sản mà những người bạn kém may mắn truyền lại cho tôi. Họ đã cho tôi nếm trải một chút điều cốt lõi, đó là mong muốn tiến lên, khát khao một niềm hoan hỉ vô điều kiện và tình đoàn kết. Ở viện dành cho người khuyết tật mà tôi sống từ nhỏ đến lớn trong mười bảy năm, tôi đã hình thành thiên hướng làm chứng nhân. Đây rõ ràng là một cơ chế sinh tồn, nhưng là một trong những cơ chế ích lợi nhất. Trong khổ đau, tôi cảm thấy bằng cả con người mình là cần phải biến nó thành cái gì đó.
Cuối cùng, thiên chức làm cha trong gia đình thôi thúc tôi quên đi rất nhiều những gì đã học, chữa chứng sợ hãi, những phản xạ, những thiếu thốn, và luôn luôn tiến lên.
Ba thiên chức này đi cùng tôi từng giờ, nhất là khi mọi chuyện không ổn, nghĩa là khá thường xuyên. Những thiên chức này vượt ngoài khái niệm một mục tiêu cá nhân mà bản ngã cố đạt cho được bằng mọi giá. Ở đây, không có chuyện thăng cấp hay lên bậc, mấu chốt chỉ là luôn đi tới và yêu thương ngày càng sâu đậm hơn mà không trụ lại nơi đâu cả. Người nào còn nhốt mình trong một danh tính thì vẫn chưa hết khổ. Chẳng hạn, nếu tôi cứ tin chắc rằng hạnh phúc của tôi tùy thuộc vào cương vị người viết, thì ngày tôi không còn viết được nữa, tôi sẽ không còn niềm vui.
Giờ đây, tôi uống nước từ suối nguồn tinh thần lớn lao, nhất là nhờ thực hành thiền và sống một đời sống cầu nguyện. Những điều này giúp tôi trải nghiệm sâu sắc hơn ba thiên chức của cuộc đời tôi.
Mọi sự khởi từ một khuyết tật lúc lọt lòng mẹ. Một dây rốn bị đặt nhầm chỗ khiến tôi thành người tàn tật suốt đời. Từ lúc lên ba tôi đã phải sống trong một trung tâm chuyên biệt, một ngôi trường khắc nghiệt và khủng khiếp. Ở đó tôi đã nhận ra, trọn vẹn, sự bấp bênh trong thân phận chúng tôi. Từ đó, tôi kéo lê một cảm giác bất an, một nỗi sợ bị bỏ rơi, rõ ràng là do một khởi đầu quá chông gai cũng như do bị tách khỏi cha mẹ. Từ cuộc sống trong viện này tôi giữ lại được niềm thán phục trước thế giới và sự đòi hỏi phải luôn lên đường.
Cùng với các bạn bất hạnh, có những bạn bị khuyết tật rất nặng nề, tôi cũng đã chứng kiến cái chết. Một trong những người bạn thân nhất của tôi, Trissia, bị tràn dịch não. Ngày tôi tám tuổi, một cô giáo kéo riêng tôi ra nói: “Đi gặp Trissia đi, bạn ấy ở cuối hành lang, con hãy đi xem bạn ấy xinh đẹp thế nào.” Tôi bước vào căn phòng âm u và thấy bạn mình nằm dài trong một cỗ quan. Tôi đã không biết bạn ấy mắc bệnh. Cuộc gặp gỡ cái chết và sự đau khổ từ sớm này làm tôi trưởng thành nhưng cũng làm tôi bị chấn động. Không bao giờ tôi quên được hình ảnh bạn ấy nằm hai tay khoanh lại, như đang cầu nguyện. Trong căn phòng xanh lục ấy, tôi đã cảm thấy một lời kêu gọi toàn triệt, nó hướng tôi tới cuộc sống tâm linh. Tôi hoàn toàn tin chắc rằng, nếu không có một cuộc tìm kiếm nội tâm, tôi đã tiêu tùng.
Cuộc đấu tranh để được nhận vào trường “bình thường” là một cuộc đấu tranh lâu dài. Tôi trượt các trắc nghiệm vận động tâm thần. Tôi không đủ nhanh nhẹn. Nhờ sự kiên trì của cha mẹ, may sao, tôi cũng được ngồi trên ghế nhà trường. Việc tôi cứ nhấn mạnh quyền được hòa nhập của mọi người là do tôi đã suýt bị loại ra. Khi tôi được ra khỏi viện thì tôi như đặt chân lên một hành tinh khác. Tôi không biết các phép tắc xã hội: tôi phải ôm hôn ai, tôi phải bắt tay ai… Đến hôm nay tôi vẫn còn phải học hỏi trò chơi xã hội này.
Từ nhỏ tôi đã có một ý thức nhất định về cái bi và một sự ngây thơ không bao giờ mất. Ở bên cạnh những người không nói được, tôi còn học được sự dịu dàng trong một cử chỉ thân ái, một nụ cười, một ánh mắt. Tôi phải mất rất nhiều thời gian mới tìm được chỗ trong xã hội và quyết tâm thích nghi. Tôi đã ôm chặt cứng người con gái đầu tiên tôi đem lòng yêu đến nỗi phản ứng của cô vẫn còn khiến tôi bối rối đến hôm nay: “Ơ, có chuyện gì thế, cậu này?” Tiếp xúc đầu tiên này đã suýt khiến tôi sống một cuộc đời thu mình. Ở viện, điều làm tôi vui là được sống trong sự trong sáng đáng ngạc nhiên. Khi chúng tôi hài lòng, chúng tôi nói ra; khi chúng tôi buồn, chúng tôi cũng để lộ cho người khác biết. Trái lại, thế giới ngoài kia, tôi phát hiện ra là lắm lúc ta phải ngụy trang những cảm nghĩ của mình, che giấu những dụng ý, không được thổ lộ hết.
Việc sát cánh bên những người bất lực nhất đã cho tôi nếm trải từ khi còn nhỏ một chút tinh thần đoàn kết. Có người cho rằng con người xấu xa, vị kỷ, chỉ biết nghĩ đến mình. Tôi đã nếm trải điều ngược lại với các bạn kém may mắn của tôi: một tình đoàn kết tự nhiên, một lòng nhân từ tự nhiên, một mong muốn cùng nhau tiến bộ. Nói tóm lại là một lòng vị tha làm phấn chấn tâm hồn. Trước một số phận không mấy nhân từ, chúng tôi tương thân tương ái. Cần triệt tiêu cái suy nghĩ rằng con người tự trong bản tâm vốn là ích kỷ. Matthieu này, trong cuốn Bàn về lòng vị tha của anh, anh có trích dẫn một đoạn thư của cha đẻ ngành phân tâm học làm tôi thấy buồn cười. Trong đoạn đó, ông ta nói rằng ông ta chỉ phát hiện được rất ít “cái tốt” ở con người, rằng phần lớn họ chỉ là đồ vô lại. Trái lại, tôi đã tìm thấy một lòng tốt mộc mạc, không tính toán, trong trái tim của rất nhiều người tu tập, và nhất là ở trẻ em. Sao chúng ta lại phải bỏ đi sự trong sáng này?
Đúng là trong đời sống hằng ngày, cũng như chỉ cần xem xét bản thân một cách sơ sài nhất, chúng ta cũng thấy rất nhiều thói xấu, như đố kỵ, gièm pha, chế giễu, những tật khó nhổ bỏ. Nhưng mọi điều đó không ngăn được tôi tin vào sự cao cả của con người. Do vậy, chúng ta cần nỗ lực hơn nữa để quay về với cái tận cùng, với bản tính sâu xa nhất của con người và vượt thoát tất cả những cơ chế cảm xúc này.
Trên đường đi, tôi có một cuộc gặp gỡ, một sự tình cờ may mắn, làm tôi lìa bỏ con đường đã được vạch lối cả rồi. Ngày nọ, tôi hỏi một Cha trong viện: “Tại sao lại có những người khuyết tật? Tại sao, nếu Chúa Trời tồn tại, ngài lại bỏ chúng con đó, cách xa cha mẹ?” Cha Morand đã ý nhị mà không cho tôi một lời giải thích trong cái vốn không có lời giải thích nào cả. Lòng tốt của người này, việc ông hiến đời mình cho kẻ khác, đã làm tôi đổi lộ trình và chinh phục được tôi. Tôi còn nhớ lời ông: “Con là một triết gia, con như Socrates vậy!” Từ lúc ấy, dù rằng không giỏi ở trường và chẳng mấy quan tâm đến những vấn đề tinh thần, tôi đã chạy đi mua sách của Platon và Socrates để rồi rút ra một dược phẩm thật sự và nhất là một lời thôi thúc sống tốt hơn mà không phải là sống tốt nhất. Cuộc phiêu lưu đã có thể bắt đầu, và vậy là một thiếu niên tay không dấn thân đi tìm tiến bộ, đi vào đời sống nội tâm. Trước đó, tôi chỉ tìm kiếm hạnh phúc ở bên ngoài, tôi nương náu trong niềm hy vọng về một cuộc đời tốt đẹp hơn mà không dám thay đổi thế giới quan của mình. Các triết gia của Athens đã mang lại một phương thuốc, một niềm khích lệ, một trị liệu pháp cho tâm hồn. Từ lúc đó, tôi đã có mong muốn bước vào triết học theo cách như người ta đi tu. Đó là bước duy nhất tôi có thể thực hiện.
Ngoài việc khuyết tật ra thì sự thiếu thốn tình cảm là thứ để lại những hệ quả nặng nề nhất. Rất nhiều thầy cô giáo coi nghĩa vụ của mình là phải giữ khoảng cách nhằm mục đích trị liệu nhưng dường như việc đó lại cấm đoán mọi tình người. Hơn nữa, nhiều lúc tôi thấy quanh mình là những người tu hành hơi lạnh lùng. Họ luôn thể hiện mình là người sùng kính, và khi tôi nói rằng tôi mê ăn bánh ga-tô, họ lạnh nhạt đáp: “Ta chỉ mê Chúa Trời thôi.” May mắn làm sao, Cha Morand đã chỉnh đốn lại mọi chuyện. Lòng tốt vô vàn và hiểu biết bao la của ông đã cho tôi nếm trải chút đời sống tâm linh. Sự khôn ngoan, sự rộng lượng không gợn chút bóng tối và sự sáng suốt của ông khiến tôi cảm động.
Dạy dỗ bằng cách làm gương, ông đã cải hóa tôi theo con đường triết học. Trong chiến tranh, ông đã cho một gia đình Do Thái tá túc. Ông kể tôi nghe rằng một hôm, khi thấy từ xa một xe của Gestapo, ông đã không ngần ngại lật tung nhà lên, đập vỡ chén dĩa, lôi hết đồ đạc trong tủ ra… Khi họ tới, ông chỉ đáp: “Người của các anh vừa vào, họ lục tung hết cả, các anh nhìn cái đống hỗn loạn này xem.”
Nói tóm lại, nhờ Cha mà tôi mới có niềm đam mê triết học. Phải một thời gian tôi mới hiểu rằng đạo lý bắt nguồn từ một nghệ thuật sống, trong những tu tập hằng ngày. Chẳng mấy chốc, tôi còn có chút cay đắng nghiệm ra rằng triết học không phải là liều thuốc chữa bách bệnh, nhất là trong trường hợp tôi. Tôi đã đọc đi đọc lại Aristotle, Leibniz, Spinoza, Nietzsche và những người khác nữa, nhưng cảm xúc rối bời vẫn không chịu để tôi yên. Dọc đường, tôi gặp được thiền sư Jacques Castermane. Nhờ thầy, tôi cảm nhận được rằng bình yên vốn đã ở đó trong tận cùng sâu thẳm, và rằng thân xác không hề cản trở nó mà còn có thể dẫn đến nó.
Vậy nên tôi cần có một sư phụ vừa là thiền sư vừa là tu sĩ Thiên Chúa giáo để làm sâu đậm thêm đức tin Chúa Trời vẫn luôn ở trong tôi và đi sâu hơn trong thiền định. Thế là cùng vợ với ba đứa con, tôi dọn đến Seoul để bắt đầu học buông bỏ và tự tại. Tôi đã đánh mất niềm vui, sự hồn nhiên, tính ngẫu hứng mà tôi từng có khi còn nhỏ. Giai đoạn rèn luyện ở Hàn Quốc đã tẩy gột tôi rất nhiều. Thay vì là một người cha hoàn hảo thích bảo bọc con cái, điều mà tâm trí tôi đang thèm khát, tôi gặp một vị thầy chân chính đã cho tôi thấy, từng ngày, rằng tình yêu vô điều kiện vượt lên trên mọi thứ tôi có thể hình dung được. Thầy dạy tôi biết yêu thương một cách phóng khoáng hơn, thật sự ra khỏi ngục tù của bản thân mình. Kể từ đó, tôi chuyên tâm hành thiền mỗi ngày một giờ. Việc toàn tâm toàn ý thực hành sẽ cứu rỗi chúng ta. Chúng ta chỉ làm chủ được rất ít thứ trong cuộc đời mình, do vậy cần trao gửi trọn vẹn bản thân mình cho đời sống tâm linh, thứ sẽ giải thoát chúng ta từng bước một.
