“Chúng ta trúng phải lời nguyền nào vậy?
Những con vật nhỏ bé đó muốn gì khi mà cả đêm cứ vo ve mãi bên tai ta?
Và tại sao ở chúng lại có một kiểu dai dẳng khó chịu đến như vậy?
Tại sao chúng lại chích ta, không ngừng?
Ta đã làm gì sai với chúng? Chúng muốn trả thù gì ta?”
Bị ấn tượng bởi cái tựa “Địa chính trị của loài muỗi”, mình bắt đầu quyển sách này với một tâm thế rất mong chờ và sẵn sàng vận động hết các tế bào não để ghi nhớ, tay chuẩn bị để ghi chép lại các thông tin cần tìm hiểu thêm. Không làm mình thất vọng, ngay từ những trang đầu mình đã cảm thấy khó mà dứt ra được.
Suốt dọc chiều dài phát triển của loài người, chúng ta nhận biết được sự tồn tại của một giống loài nhỏ bé nhưng có thể gây ra cái chết cho gần nửa nhân loại từng sống trên hành tinh này – Muỗi. Mình tự hỏi rằng, liệu thượng đế đã tạo ra loài vật này với một sứ mệnh đặc biệt nào đó và phải chăng sứ mệnh đó chính là tiêu diệt loài người một cách gián tiếp?
Cuốn sách này cung cấp “bộ sơ yếu lý lịch” cụ thể của một số loài muỗi từ tên, xuất sứ, nơi ở và cả cách phòng tránh chúng. Bằng những kiến thức đúc kết qua việc tự tìm hiểu và nhờ gặp gỡ các nhà côn trùng học, tác giả đã đưa ra thông tin khoa học cùng dẫn chứng chi tiết về các bệnh do virus hay ký sinh trùng ở muỗi gây ra. Từ dịch sốt xuất huyết, sốt vàng da đến sốt Dengue, sốt Zika, muỗi đã trở thành kẻ thù số một của loài người. Và cuộc chiến giữa người, muỗi và bè lũ virus cùng ký sinh trùng sẽ còn diễn ra khốc liệt hơn nữa khi khí hậu biến đổi, tạo điều kiện để chúng sinh sôi.
Cùng với những kiến thức y sinh học lý thú, tác giả cũng đưa ra một góc nhìn, cũng là thông điệp mà ông muốn truyền tải. Khi con người phát triển, xây dựng nhiều công trình, đốn hạ nhiều cánh rừng, xâm lấn nơi ở của các loài động vật thì chúng sẽ phải tấn công ngược lại con người, điển hình như muỗi. Các ngóc ngách, ao tù nước đọng, những hẻm hóc khuất sáng sẽ là nơi lý tưởng của chúng. Chỉ chực trờ một miếng mồi ngon, đám muỗi sẽ vo ve xung quanh chúng ta. Chúng không ngần ngại tấn công con người, gia súc để có được thức ăn nuôi những trái trứng của mình.
Khi con người phát kiến nhiều vùng đất mới, mở rộng giao thương, muỗi sẽ theo chân chúng ta, mang những căn bệnh đi khắp mọi nơi trên trái đất. Chúng ta toàn cầu hóa, chúng cũng “toàn cầu hóa”. Những căn bệnh vốn chỉ có mặt ở vùng nhiệt đới, nay lại xuất hiện ở các quốc gia có khí hậu ôn hòa hơn. Nguyên nhân vì hiện tượng ấm lên toàn cầu.
Vấn đề cấp thiết được đặt ra, làm sao chúng ta có thể giảm số lượng muỗi để hạn chế lây truyền bệnh. Thuốc xịt chống muỗi, tác động vào bộ gen của chúng, triệt sản con đực hay còn cách nào khác? Tất cả đều được cô đọng trong cuốn sách này. Bằng lối viết súc tích đôi lúc di dỏm, các thông tin tưởng chừng như khó nhằn lại dễ đọc, dễ tiếp thu. Những kiến thức bên trong cuốn sách này cũng có thể đóng vai trò nền tảng để chúng ta tiếp tục tìm hiểu sâu hơn về loài muỗi và các bệnh dịch.
Rating: 9,5/10
***
Nhưng khi, trải qua một mùa hè nhợt nhạt, vào tháng Tám, như một con chim lớn không còn sinh khí, chầm chậm bay về phía sự suy kiệt và cái chết, chúng trở nên to lớn và độc ác; bận rộn như những chủ nhà đòn, ranh ma như những kẻ cho vay cầm đồ, dai dẳng và tự tin như chính trị gia, chúng kéo đến thành phố, đầy sự thèm muốn của kẻ tiểu nông, đoàn kết như các cầu thủ của một đội bóng, quái dị và vô liêm sỉ. Chúng là một vết loét công cộng bị nhìn qua ống nhòm ngược: tóm lại, đó chính là sự uy nghi của số phận bỗng trở thành đáng khinh vì cứ mãi hiện diện và quay đi quay lại.
Muỗi, William FAULKNER
***
Chúng ta trúng phải lời nguyền nào vậy?
Những con vật bé nhỏ đó muốn gì khi mà cả đêm cứ vo ve mãi bên tai ta?
Và tại sao ở chúng lại có một kiểu dai dẳng khó chịu đến như vậy?
Tại sao chúng lại chích ta, không ngừng?
Ta đã làm gì sai với chúng? Chúng muốn trả thù gì ta?
Và những cơn sốt hành hạ ta không lâu sau đó là gì? Những cơn mệt khiến mỗi bước chân ta chệnh choạng? Những cơn đau đầu đến phát điên? Những nốt ban xuất huyết, và trái tim ta thình thịch đập đến chẳng còn máu để bơm? Và tại sao lại có những em bé sinh ra trên đời với cái đầu quá bé?
Người ta nói chúng đến từ châu Á, những con vật bé tí đó. Người ta nói chúng đến từ châu Phi. Người ta cứ ngỡ chúng đã bị đuổi sạch khỏi châu Âu. Hoài công.
Chúng không những đã quay lại mà còn ở lì đó. Chúng còn có mặt ở khắp hai lục địa châu Mỹ. Vậy chúng phải di chuyển bằng đường không, đường bộ, đường biển, bằng mọi loại phương tiện có trên đời.
Chúng tôi không định chê trách chúng vì sở thích dịch chuyển đó.
Tóm lại, những con muỗi đang ở đó.
Từ nhiều năm nay, tôi quan sát, một cách say mê, những mưu mẹo và chiến lược chinh phạt của chúng.
Dần dà, tôi học được ngôn ngữ của chúng.
Giá mà bạn biết rằng chúng thích thú thế nào khi nghe chúng ta ra vẻ thông thái mà thuyết giảng về “toàn cầu hóa”, từ lâu rồi chúng đã coi cả Trái đất này là sân chơi của chúng!
Hãy hỏi xem chúng dùng phương pháp gì. Về việc làm thế nào để thống trị một cách kín đáo và toàn diện, so với bọn muỗi anopheles, hay muỗi vằn Aedes albopictus, những kẻ chiếm lĩnh các thiên đường thuế chỉ là tay mơ.
Vậy bạn có muốn biết thêm về những kẻ xâm chiếm này không?
* * *
Để thử giải thích sự vận hành của hành tinh thân yêu của chúng ta, tôi đã từng khám phá bông vải, nước và giấy.
Lần này khi tấn công vào đám muỗi, một quần thể đáng gờm, đa dạng và luôn thay đổi, tôi cần có đồng minh. Isabelle de Saint Aubin đã nhận lời giúp tôi. Cha cô, một kỹ sư nông học, là người lập danh mục thống kê về rừng của Gabon. Vậy nên cô bé Isabelle đã lớn lên bên dòng sông Ogooué, được nuôi lớn bằng những bình sữa pha thuốc chống sốt rét, sống trong những căn lều thường xuyên phải phun thuốc diệt côn trùng Flytox, và đêm ngủ phải mắc màn. Cũng phải thú nhận rằng, đôi khi tôi tự hỏi - để hiểu được một vài hành vi kỳ lạ của Isabelle - liệu lý do có phải vì những năm đầu đời cô ấy đã sống trong sự gần gũi đến vậy với bao nhiêu là hóa chất… Dẫu vậy cô ấy đã trở thành tiến sĩ y khoa. Hẳn là theo gương Albert Schweitzer: ông làm việc cách đó không xa, ở Lambaréné, cũng bên bờ con sông Ogooué. Và nhân thể cũng xin nói thêm, trong thổ ngữ galoa, lambaréné có nghĩa là “ta hãy thử xem”.
Để đến được với vương quốc phong phú này, nơi các nhà côn trùng học đã thống kê được tới ba nghìn năm trăm sáu mươi tưloài, nên chăng hãy xuất phát bằng những câu hỏi đơn giản về loài muỗi.
Chúng là ai?
Chúng sống ở đâu?
Làm thế nào loại bỏ được chúng?
Chúng tôi sẽ dành cho bạn một vài điều ngạc nhiên.
Điều ngạc nhiên thứ nhất, mà một số cho rằng không có gì đáng ngạc nhiên, nhưng lại vô cùng phiền nhiễu cho nhiều người: chúng ta (những sinh vật đặc biệt được gọi là con người) còn lâu mới chứng tỏ được rằng ta là những kẻ khéo léo nhất trong một công việc đáng phải ưu tiên là việc sống.
Giữa ta và đám muỗi, một mối quan hệ thân thiết đã được khởi đầu. Ngay từ những năm xa xưa nhất của loài người.
Khi, giữa màn đêm, chúng vo ve bên tai ta, đó chính là chúng kể câu chuyện của chúng ta.
Vậy thì thay vì cáu kỉnh, tại sao không dành cho chúng chút quan tâm.
Mời các bạn đón đọc Địa Chính Trị Của Loài Muỗi - Khái Lược Về Toàn Cầu Hóa của tác giả Erik Orsenna & Trần Thị Phương Thảo (dịch).
