Đến nay, khi so sánh với những ngày hè tất bật học thêm của con cái, thì việc đọc lại cuốn truyện này như một làn gió mát thổi về từ mùa hè khốn khó mà vui tươi trong trẻo của thời quá vãng. Những buổi tắm sông, câu cá, lượn lờ đánh bóng mặt đường, rồi sinh hoạt đội ở khu phố, đi trại hè ở bãi biển…
 |
| Có một mùa hè từng được độc giả yêu thích trong những năm 1980, và đã được NXB Kim Đồng tái bản năm 2007. |
Khi đọc quyển sách được NXB Kim Đồng tái bản năm 2007 này, người lớn sẽ bồi hồi mà khoan khoái, còn trẻ em sẽ tò mò lạ lẫm rồi thú vị khi được bố mẹ đọc cùng. Câu chuyện về một mùa hè tại một thị xã tỉnh lẻ của cậu học sinh cá biệt Cổn “giồ” hay Lê - cô cán bộ lớp gương mẫu đã ghi dấu tuổi thơ biết bao người.
Cổn giồ, cậu học sinh nghịch ngợm, quấy phá trong năm học được “mời” lên phòng giám hiệu trường Điện Biên (thị xã Thanh Hóa) không biết bao nhiêu lần. Thế mà, sau một mùa hè, cậu có cuộc bứt phá ngoạn mục.
Cứ nhìn cái Ngã Ba Bia, từ nơi đổ rác bừa bãi, nay trở thành công viên thiếu niên sạch đẹp phong quang, y như hình ảnh của cậu. Vì bên cạnh cậu có bố mẹ, có Lê - cô bạn hàng xóm chăm ngoan giỏi giang, Dong – đứa bạn nhà thơ lãng đãng chân thành, anh Phiệt chị Cầm phụ trách đội, cô giáo Phương tâm huyết… đã làm nên những điều tuyệt vời.
Hành trình thay đổi của Cổn từ một cậu bé ham chơi nghịch ngợm cho đến trở thành một cậu bé ngoan ngoãn có ích đến từ lòng tin vào sự tốt đẹp ở mỗi con người của cộng đồng.
Đọc quyển sách này, ký ức của những ngày hè làm mành trúc, vót que kem, dán hộp giấy, bán vé xổ số… của thời bao cấp lại ùa về. Bắt bọ dừa đổi lấy lạc rang húng lìu. Giúp công an giữ trật tự giao thông. Ngửa cổ uống nước máy ở vòi nước công cộng trên phố. Rồi những khái niệm rất đặc trưng của thời bao cấp: phe phẩy, buôn tem phiếu…
Bên cạnh những kỷ niệm sinh động, vui tươi nghịch ngợm của một thời là những giây phút trầm lắng sâu sắc. Thông qua sinh hoạt hè, các cô cậu mới hiểu sự tích Ngã ba Bia - khi sĩ tử Thanh Hoa đồng tâm tâu lên nhà vua cho mở một kỳ thi ở tỉnh nhà, mang lều chõng đến đua chen thi thố văn tài.
 |
| Ngã ba Bia tại thành phố Thanh Hóa, địa danh được đề cập trong truyện. |
Và để ghi nhớ chuyện ấy, người ta dựng tấm bia lên, kể lại sự tích, ghi tên những người đỗ đạt. Và khi đi trại hè Sầm Sơn, từ lưng chừng núi Trường Lệ nhìn đất trời bao la, bất giác cậu bé 12 tuổi hiểu đất nước quê hương đẹp đẽ đáng yêu vô ngần, dù không thể nào nói lên được thành lời được.
Một cuốn truyện mùa hè dành cho cả bố mẹ lẫn con cái, như một làn gió mơn man giữa tiết trời nóng nực.
