Cái Tết của mèo con được nhà văn Nguyễn Đình Thi viết năm 1961, là một tác phẩm được yêu thích của nhiều thế hệ thiếu nhi Việt Nam. Trong vòng hai năm, họa sĩ Đặng Hồng Quân thực hiện cuốn sách tranh Cái Tết của mèo con một cách sinh động, tươi vui, đầy ý nghĩa. Họa sĩ trò chuyện về quá trình thực hiện cuốn sách.
 |
| Họa sĩ Đặng Hồng Quân sinh trong thời kỳ Đổi mới, lớn lên và làm việc tại Hà Nội, nhưng đã thể hiện chân thực, tươi vui Cái Tết của mèo con với bối cảnh nông thôn những năm 1960. |
- Ý tưởng vẽ cuốn sách tranh “Cái Tết của mèo con” đến với Quân như thế nào?
- Một ngày mùa đông cuối năm 2015, đơn vị phát hành sách đề nghị tôi vẽ cuốn Cái Tết của mèo con. Tôi rất vui vì người đưa ra đề nghị đó là người tôi quý mến, và thích phong cách anh làm bìa sách. Đó cũng là người anh lớn trong nghề.
- Để làm cuốn sách, Quân chuẩn bị những gì?
- Ban đầu tôi đi tìm kiếm, xem những sản phẩm trước đây các họa sĩ đàn anh đã vẽ Cái Tết của mèo con như nào. Tôi tham khảo tranh của họ, rồi truyện tranh của NXB Kim Đồng cùng đề tài. Các chú, các bác thường dùng nguyên liệu truyền thống như màu nước, màu bột để vẽ. Tôi dùng chất liệu khác, là phương tiện kỹ thuật số để vẽ. Cái này không quá mới, nhưng là lần đầu tiên có bản vẽ Cái Tết của mèo con bằng phương tiện này.
Phía công ty sách cũng muốn bản vẽ phải thổi được hồn vừa mới mẻ, vừa giữ được nét truyền thống.
- Vẽ kỹ thuật số giúp Quân có những thuận lợi gì khi minh họa tác phẩm?
- Nội dung truyện từ bản chữ của Nguyễn Đình Thi khi chuyển sang vẽ kỹ thuật số sẽ có nhiều đất để vẽ hơn. Ví dụ vẽ cảnh đánh nhau giữa mèo và chuột cống, tôi có thể sử dụng nhiều hiệu ứng về hình ảnh hơn để thể hiện cuộc chiến khốc liệt giữa một bên là bè lũ chuột cống đông đảo hung hãn, một bên là mèo con kiên cường.
Tuy vậy, để làm được tác phẩm kỹ thuật số, trước đó mình vẫn cần những phác thảo bằng tay, bằng chì trước.
Tôi chú trọng tới việc xây dựng hình ảnh. Trước đó mọi người xây dựng hình ảnh chú mèo mang dáng dấp thanh niên, cứng cáp. Còn tôi muốn xây dựng hình ảnh chú mèo trẻ con. Bởi mèo vẫn chơi với bé Bống, vẫn gọi “bác nồi đồng”, “cô chổi rơm”… Vậy nên tôi vẽ chú mèo thật bé, ngây thơ, mũi hồng hồng. Tôi xác định đối tượng vẽ cho thiếu nhi.
Tôi quyết định không đi những nét viền bao quanh tranh nữa. Vì thường tác phẩm minh họa, mọi người thường vẽ những nét đen bên ngoài, sau tô màu bên trong. Nhưng với chú mèo trong truyện này, tôi không vẽ nét đen ấy, bởi muốn thể hiện lớp lông của chú mềm mại, mịn màng, tạo sự dễ thương.
Tôi muốn tạo sự đối lập rõ ràng giữa hai tuyến nhân vật. Chuột cống đen, xù xì, gai góc, lông ướt, răng nhọn hoắt, lưỡi đỏ, mắt vàng; tôi dùng những nét mạnh, kỷ hà. Ngược lại, chú mèo thì tròn, dễ thương với lớp lông mềm, gam màu trắng hồng.
 |
| Sách tranh Cái Tết của mèo con vừa thể hiện sinh hoạt văn hóa, bối cảnh xưa, vừa mang thẩm mỹ hiện đại. |
- Công việc ngắt đoạn văn bản chữ để vẽ tranh minh họa cho hợp lý được thực hiện ra sao?
- Nguyên việc chia nhỏ nội dung của Nguyễn Đình Thi đã mất khá nhiều thời gian. Ban đầu, tôi choáng với công việc này; vì chưa bao giờ làm một sản phẩm dài hơi, với một tác phẩm kinh điển trong văn học thiếu nhi Việt Nam như vậy. Tôi tham khảo sản phẩm thiếu nhi nước ngoài, xem các bạn thế giới minh họa picture books thiếu nhi thế nào.
Thậm chí ban đầu tôi định để cuốn sách toàn chữ, cứ cách vài trang thì có hình minh họa. Hoặc cứ cách 10 trang thì có một minh họa lớn. Nhưng sau đó tôi quyết định cắt nhỏ văn bản ra vẽ minh họa, để tạo thành một picture book dài hơi, dày dặn.
Tôi kết hợp với một người làm nội dung để cùng phân đoạn minh họa.
Có những cảnh đại chiến như chuột và mèo, thì tôi thể hiện cả đoạn dài trong một bức tranh. Nhưng cũng có những cảnh nhà văn miêu tả ngắn gọn, thì mình lại minh họa nhiều, như cảnh con mèo vờn chú bướm. Lúc đó không nhất thiết cứ bao nhiêu từ là một tranh.
Tùy vào nội dung và cảm hứng mà mình phân bổ nội dung hình ảnh, chữ cho hợp lý.
- Trước khi vẽ "Cái Tết của mèo con", Quân đã có kinh nghiệm vẽ sách tranh cho thiếu nhi chưa?
- Tôi đã vẽ khá nhiều sách tranh. Ví dụ bộ sách Thành ngữ tục ngữ hoặc những dự án dài hơi hơn, ví dụ dự án sách Giỏi giang 12 tháng… Tôi làm ở ban sách mầm non, NXB Giáo dục, nên có chút kinh nghiệm trong vẽ sách tranh thiếu nhi.
 |
| Dù vẽ bằng kỹ thuật số, họa sĩ vẫn dành nhiều thời gian quan sát, ký họa con mèo và bối cảnh nông thôn. |
- Bối cảnh sách “Cái Tết của mèo con” là một thời đã xa, và ở vùng nông thôn. Quân sinh ra và lớn lên sau Đổi mới, ở thành phố, vậy họa sĩ phải tìm hiểu tư liệu như thế nào để vẽ?
- Sau khi lên được bối cảnh để vẽ, tôi hay dùng cuối tuần để về quê ngoại ở Hà Nam. Tôi thường dành một ngày thứ 7 ở quê quan sát, ký họa và chụp ảnh. Tôi dùng những tư liệu từ làng quê thật sự. Rất may, vì trước đó đã có nhiều họa sĩ đàn anh đi trước vẽ những đề tài như thế này.
Chủ yếu tôi tham khảo tư liệu của họa sĩ Nguyễn Hữu Khoa (họa sĩ Còm) và họa sĩ Tạ Huy Long - hai họa sĩ vẽ rất chi tiết, kỹ tính trong việc tái hiện bối cảnh. Ví dụ họa sĩ Hữu Khoa vẽ kỹ từng chi tiết, còn Tạ Huy Long thì kỹ trong kiến trúc.
Song song đấy, tôi đi tới bảo tàng Mỹ thuật, bảo tàng Dân tộc học để học hỏi thêm.
- Vì sao Quân lựa chọn gam màu sặc sỡ, tươi vui cho cuốn sách tranh này?
- Phong cách của tôi có phần “lòe loẹt”, ban đầu tôi định sửa nhưng cứ vẽ mãi vẫn thấy đầy sắc màu như vậy, nên tôi để luôn. Bản thân câu chuyện có tên Cái Tết của mèo con, đã gợi lên sự ấm áp, nhiều may mắn, tươi vui, nên tôi xác định gam màu chung cho câu chuyện một không khí tươi vui, rực rỡ.
 |
| Đoạn văn quen thuộc với nhiều thế hệ khi xuất hiện trong sách giáo khoa, được họa sĩ minh họa. |
- Ngôn ngữ miêu tả của Nguyễn Đình Thi sinh động có làm khó Quân khi thể hiện bằng tranh?
- Người họa sĩ đôi khi khó khăn khi nhận những tác phẩm liên quan đến loài vật, đòi hỏi mình phải có kiến thức về con vật ấy, lẫn tập tính sinh hoạt của nó.
Tôi nhớ hồi mới ra bộ phim hoạt hình Vua sư tử, tôi có được xem một đoạn video cả đoàn làm phim ngồi vẽ, Walt Disney thuê các nhà dạy thú mang con sư tử đến, dẫn đi lòng vòng, tạo các dáng để các họa sĩ vẽ. Như vậy, để vẽ được con vật mà muốn làm thật chuẩn, hoặc chưa có quá nhiều kinh nghiệm về con vật đó thì phải quan sát.
Tôi có những buổi sáng ngắm con mèo ở quê, nó đi lại, sưởi nắng, nghịch với chính cái đuôi của nó… để thực hiện cho chính xác những miêu tả sinh động của nhà văn Nguyễn Đình Thi.
- Khi mới ra đời, cuốn sách còn nói lên niềm vui trong một cái Tết ấm no, đủ đầy. Giờ đây sách trở lại trong định dạng sách tranh, nó mang tới gì cho độc giả hôm nay?
- Mỗi câu chuyện đều thể hiện ước mơ, thông điệp nào đấy. Cuốn sách tranh ra mắt ngày nay trước tiên, để cho các em, các bạn trẻ độc giả hiểu được tác phẩm kinh điển nước nhà, làm sống dậy ký ức cũ.
Tất nhiên, thông điệp về lòng dũng cảm, vượt qua nỗi sợ hãi để trở nên mạnh mẽ hơn của tác phẩm văn học cũng được thể hiện qua cuốn sách tranh này. Thông qua câu chuyện của chú mèo đáng yêu, sách cũng khẳng định chân lý: cái thiện luôn chiến thắng những thế lực hắc ám.
