"Câu chuyện Do Thái 2 - Văn hóa, Truyền thống và Con người" của tác giả Đặng Hoàng Xa tái hiện lịch sử 4.000 năm của đất nước Israel.
Trong khoảng vài năm gần đây, có rất nhiều cuốn sách về người Do Thái, lịch sử dân tộc Do Thái được phát hành ở Việt Nam như
Mật mã Do Thái, Quốc gia khởi nghiệp, Số ít được lựa chọn, Trí tuệ của người Do Thái, Vô cùng tàn nhẫn vô cùng yêu thương...
Câu chuyện Do Thái - lịch sử thăng trầm của một dân tộc là một trong những cuốn sách về người Do Thái đầu tiên do tác giả là người Việt Nam viết.
Người Do Thái có lịch sử trên 4.000 năm, có thể truy ngược nguồn gốc trở lại Thời kỳ Kinh Thánh (3000-538 TCN). Câu chuyện về sự sống còn của người Do Thái có thể ví như một vở kịch đầy bi tráng – thắng lợi nối tiếp thất bại, rồi nhà nước ra đời như một phép lạ sau thời kỳ tưởng sắp bị diệt vong – đó là vòng lặp điển hình cho lịch sử Do Thái cho đến tận ngày nay. Hai lần ngôi đền Jerusalem bị phá hủy và cũng là hai lần Israel nằm bên bờ vực thẳm: lần thứ nhất vào năm 586 TCN dưới gót chân xâm lăng của Babylon, dân Do Thái hoặc bị giết hoặc bị lưu đày sang Mesopotamia(1) cổ, đặc biệt là tới thủ phủ Babylon; lần thứ hai vào năm 70 CN, ngôi đền Jerusalem bị san bằng, hàng nghìn người Do Thái bị giết hoặc bị bắt làm nô lệ và bị lưu đày phân tán đi khắp các miền của Đế quốc La Mã(2). Sau thời điểm này, trong suốt 2.000 năm, người Do Thái lang bạt khắp mọi nơi trên trái đất, gần thì rải rác ở Trung Đông, châu Âu, Bắc Phi; xa thì sang tận Trung Hoa. Từ cuối thể kỷ 19, hàng triệu người Do Thái phần lớn từ châu Âu vượt biển sang tìm cuộc sống mới ở Hoa Kỳ…
Khoảng thời gian sáu năm 1939-1945 trong Thế chiến II, thảm sát Holocaust của Đức Quốc xã đã vô lý lấy đi trên sáu triệu sinh mạng của người Do Thái. Một vết thương cho đến nay vẫn chưa lành. Vậy mà ba năm sau, 1948, Nhà nước Do Thái ra đời trên Vùng đất Israel, như điều kỳ diệu.
Điểm nhấn lớn nhất trong lịch sử Do Thái hiện đại là chủ đề quay trở về Vùng đất Israel (Eretz Yisrael – the Land of Israel) – với sự trỗi dậy của Chủ nghĩa Zion (Zionism – Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái) vào cuối thế kỷ 19. Sang đầu thế kỷ 20, 40.000 người Do Thái đã thực hiện cái gọi là aliyah(3) tức là trở về Israel, về lại vùng đất mà văn hào Mark Twain đã từng mô tả là “thê lương trong im lặng”. Hạt mầm Israel bắt đầu nhú lên trên vùng đất khô cằn ấy.
Trong một cảm giác nào đó, câu chuyện Do Thái gần đây đã trở về nơi mà nó đã bắt đầu, Trung Đông, hoặc ở một phạm vi hẹp hơn, đó là một mảnh đất nhỏ nằm dọc theo bờ Đông của Địa Trung Hải, được biết là Vùng đất Israel đối với người Do Thái, hoặc Palestine(4) lịch sử (phía tây sông Jordan) đối với những người khác. Canaan, hay Đất Thánh là những tên gọi khác của vùng đất này.
Lịch sử Do Thái truyền thống bắt đầu 4.000 năm trước tính từ khi Abraham – người cha của dân tộc Do Thái – xuất hiện. Từ Abraham đến Moses rồi Kinh Thánh Do Thái (còn gọi là Kinh Thánh Hebrewhay Tanakh) mà phần lớn nội dung Kinh Cựu ước (Old Testament) của người Kitô giáo được tuyển chọn từ đấy, là cuốn sách kinh điển đã ghi lại lời dạy của Thiên Chúa về nguồn gốc và những quy chuẩn đạo đức luân lý của con người. Người Do Thái không để lại những cung điện hay những tác phẩm nghệ thuật cổ quý giá như kim tự tháp vĩ đại của người Ai Cập cổ đại; cũng không đặt nền móng cho nền văn minh dân chủ thế giới với những Plato(5), Aristotle(6)… như người Hy Lạp; hay cũng không để lại dấu tích về một thời kỳ cổ đại hoàng kim như người La Mã. Với người Do Thái, mọi dấu vết của thời gian đã đi vào hư vô, duy chỉ còn lại Kinh Thánh Hebrew – món quà vô giá lớn nhất người Do Thái cổ đại để lại cho văn minh nhân loại. Những câu chuyện và những nhân vật sống động trong Kinh Thánh đã gợi nguồn cảm hứng cho văn học và nghệ thuật thế giới nhiều thế kỷ sau đó. Từ bức tranhBữa ăn tối cuối cùng (The Last Supper) của Leonardo de Vinci, tập thơ Thần khúc (La Divina Commedia) của Dante, các vở kịch của Shakespeare, cho tới tiểu thuyết Phục sinh của Lev Tolstoy,… vô số tác phẩm văn học nghệ thuật đều gợi nguồn cảm hứng từ Kinh Thánh. Trong văn học Trung Quốc, các tác giả lớn như Lỗ Tấn, Tào Ngu, Quách Mạt Nhược, Mao Thuẫn… đều trích dẫn Kinh Thánh.
Năm cuốn đầu tiên trong số 24 cuốn của Kinh Thánh Hebrew, với tên gọi Ngũ thư Kinh Thánh hay Ngũ kinh Moses, chứa đựng nội dung của đức tin Do Thái. Qua nhiều thế kỷ, người Do Thái giáo luôn hướng về Kinh Thánh để tìm nguồn cảm hứng và sự dẫn dắt, ở mọi nơi, mọi lúc, mọi khoảnh khắc đau buồn và cay đắng.
Mời các bạn đón đọc
Câu Chuyện Do Thái Tập 2: Văn Hóa, Truyền Thống và Con Người của tác giả
Đặng Hoàng Xa
-f.-scott-fitzgerald.jpg)
