.jpg)
Giải Trí Đến Chết |
|
| Tác giả | Neil Postman |
| Bộ sách | |
| Thể loại | Tiểu thuyết |
| Tình trạng | Hoàn Thành |
| Định dạng | eBook mobi pdf epub azw3 |
| Lượt xem | 0 |
| Từ khóa | eBook mobi pdf epub azw3 full Neil Postman Nhung Nguyễn Tiểu Thuyết Xã Hội Văn Học Mỹ Văn Học Phương Tây |
| Nguồn | Mọt Truyện |
“Tác phẩm kinh điển bán chạy nhất của bậc thầy Neil Postman, một bậc thầy về nghiên cứu văn hóa truyền thông.’’
Tại sao bây giờ những công việc liên quan đến giải trí lại kiếm được khá nhiều ?
Tại sao content mang tính giải trí lại thu hút nhiều lượt xem hơn những content khác ?
Hình thức truyền thông có ảnh hưởng đến tư duy và văn hóa như thế nào ?
Việc xã hội loài người phát triển từ hình thức ngôn ngữ văn nói cho đến văn viết, in ấn, rồi đến tivi có thể gợi mở nhiều suy nghĩ về hình thức truyền thông chủ yếu chúng ta dùng hiện tại: Internet. “Giải trí đến chết’’ một cuốn sách phân tích sâu về tình hình một đất nước Hoa Kỳ đã đầu độc tư duy của chính nó bằng tivi và giải trí từ những năm 80, nhưng vẫn còn nhiều giá trị cho đến bây giờ.
Đồng thời cuốn sách còn gây chấn động về tác động ăn mòn của truyền hình và phương tiện truyền thông điện tử đối với văn hóa con người. Đó là cái nhìn tiên tri về những gì sẽ xảy ra khi chính trị, báo chí, giáo dục và thậm chí cả tôn giáo trở thành đối tượng của nhu cầu giải trí và mạng xã hội trở thành một thế lực có thể thao túng và khống chế tư tưởng con người.
Giờ đây, với sự bùng nổ của Internet, smartphone, mạng xã hội và thực tế ảo và các thuật toán gợi ý nội dung tinh vi, các nội dung này ngày càng lan rộng đến mọi ngóc ngách trên thế giới, khuếch đại sự truy cầu các kích thích tâm lý và dục vọng của con người – thì ý nghĩa của cuốn sách càng to lớn hơn.
Sự bùng nổ của Internet, các ứng dụng di động, mạng xã hội và trò chơi điện tử ngày nay đang gây ra một làn sóng nghiện ngập mới. Chúng giống như một loại ma túy tinh thần, được tiêm bằng một ống tiêm dưới da chính là chiếc điện thoại di động lúc nào cũng có trong túi của mỗi người. Thực tế, mạng xã hội dễ dàng gây nghiện hơn cả rượu bia và ma túy bởi vì chúng phổ biến hơn, được cộng đồng chấp nhận rộng rãi và gần như là hoàn toàn miễn phí.
Những điều này cho thấy Neil Postman đã đúng khi nhận định đúng, vào thời đại giải trí, tiêu khiển vô độ như hiện nay, kẻ hủy diệt nhân loại không phải là “kẻ thù” hay những điều chúng ta thù ghét, sợ hãi, mà rất có thể là những thú vui tiêu khiển, những điều chúng ta đang yêu thích và mê đắm kia.
Những thứ chúng ta yêu thích sẽ hủy hoại chúng ta.
Tác giả:
Neil Postman (1931-2003) là một tác giả, nhà giáo dục, nhà lý luận truyền thông và nhà phê bình văn hóa người Mỹ. Ông nổi tiếng với 20 cuốn sách liên quan đến công nghệ và giáo dục, bao gồm Amusing Ourselves to Death (1985), Conscientious Objections (1988), Technopoly: The Surrender of Culture to Technology(1992), The Disappearance of Childhood (1982).
***
"Giải Trí Đến Chết" (Amusing Ourselves to Death, 1985) là một tác phẩm kinh điển về truyền thông và văn hóa, trong đó Neil Postman lập luận rằng phương tiện truyền thông không chỉ truyền tải thông tin mà còn định hình cách con người tư duy. Ông đặc biệt tập trung vào ảnh hưởng của truyền hình đối với đời sống xã hội và chính trị, chỉ ra cách nó biến mọi thứ – từ tin tức, giáo dục đến tôn giáo – thành một dạng giải trí.
Postman mở đầu sách bằng sự so sánh giữa hai tác phẩm dystopian nổi tiếng: 1984 của George Orwell và Brave New World của Aldous Huxley. Trong khi Orwell lo ngại về một chính quyền toàn trị kiểm soát thông tin, Huxley cảnh báo về một xã hội bị xói mòn bởi những thú vui vô nghĩa. Postman cho rằng thực tế hiện đại giống với dự báo của Huxley hơn: con người không bị đàn áp bởi nỗi sợ hãi, mà bị thao túng bởi những thứ họ yêu thích – những hình thức giải trí gây nghiện, làm xói mòn tư duy và ý chí.
Cuốn sách chia thành hai phần chính:
Phương tiện truyền thông và cách nó định hình tư duy: Postman chỉ ra rằng mỗi loại hình truyền thông – từ ngôn ngữ nói, chữ viết, sách in, đến truyền hình – không chỉ truyền tải thông tin mà còn tạo ra một kiểu tư duy đặc trưng. Ví dụ, văn hóa chữ viết cổ điển (như thời báo chí in thịnh hành) khuyến khích suy nghĩ phân tích, tư duy phản biện và tranh luận lý tính. Trong khi đó, truyền hình – với bản chất thiên về hình ảnh và cảm xúc – lại khuyến khích sự hời hợt và chú trọng giải trí.
Tác động của truyền hình lên các lĩnh vực quan trọng của xã hội:
Cuốn sách kết luận rằng khi giải trí trở thành hình thức giao tiếp thống trị, thì xã hội sẽ mất đi khả năng suy nghĩ phức tạp, phản biện và tham gia vào các cuộc tranh luận nghiêm túc.
Mặc dù được viết vào năm 1985, khi Internet và mạng xã hội chưa bùng nổ, nhưng những lập luận của Postman vẫn cực kỳ chính xác trong thời đại kỹ thuật số ngày nay. Các mạng xã hội như TikTok, Instagram hay YouTube càng củng cố luận điểm của ông: nội dung ngắn gọn, gây kích thích, dễ tiếp cận đang thống trị và làm suy giảm khả năng tập trung cũng như tư duy phản biện của con người.
Postman không chỉ là một nhà phê bình mà còn là một người kể chuyện tài ba. Ông không trình bày khô khan mà lồng ghép nhiều câu chuyện thực tế, cách diễn đạt sinh động, châm biếm để làm nổi bật luận điểm của mình. Chẳng hạn, khi nói về tin tức truyền hình, ông chỉ ra rằng cụm từ “Tiếp theo đây, là tin về…” chính là cách để truyền hình khiến mọi sự kiện trở nên tách rời, vô nghĩa, buộc người xem chỉ lướt qua mà không có thời gian suy nghĩ nghiêm túc.
Dù Giải Trí Đến Chết là một tác phẩm có ảnh hưởng lớn, nhưng nó cũng bị phê phán là có phần cực đoan và thiếu cái nhìn đa chiều. Postman tập trung vào mặt tiêu cực của truyền hình mà không nhắc nhiều đến những lợi ích mà nó mang lại. Ngoài ra, việc ông hoàn toàn đặt truyền thông văn viết lên trên các phương tiện khác có thể bị xem là bảo thủ.
Ngày nay, với sự bùng nổ của Internet, smartphone và mạng xã hội, cuốn sách của Postman không chỉ còn đúng mà còn trở nên cấp thiết hơn. Các thuật toán của Facebook, YouTube, TikTok… liên tục tối ưu hóa để giữ người dùng bị cuốn vào các nội dung dễ xem, dễ gây nghiện, làm suy yếu khả năng suy nghĩ độc lập. Như Postman cảnh báo, “Những thứ chúng ta yêu thích sẽ hủy hoại chúng ta” – không phải một thế lực áp bức nào, mà chính những niềm vui nhỏ nhặt, dễ dàng tiếp cận mới là thứ đang thao túng chúng ta.
"Giải Trí Đến Chết" là một cuốn sách kinh điển, không chỉ giúp người đọc hiểu về lịch sử truyền thông mà còn đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách chúng ta tiêu thụ thông tin trong thời đại số. Đây là một cuốn sách đáng đọc, đặc biệt đối với những ai quan tâm đến truyền thông, giáo dục, chính trị và tác động của công nghệ lên xã hội.
***
Là cuốn sách cần thiết để con người nhìn nhận lại mình, "Giải trí đến chết" chỉ ra rằng truyền thông, đặc biệt là chiếc tivi đã điều khiển và định hình cuộc sống của nhân loại.
Neil Postman (1931 - 2003), người Mỹ, là bậc thầy về nghiên cứu văn hóa truyền thông, một giáo sư đã dành cả đời để theo sát truyền thông và cách mà nó ấn định quyền lực mềm lên đời sống của mỗi người. Ở cuốn Giải trí đến chết, ông chủ yếu khảo sát truyền thông trong cuộc sống của người Mỹ từ nhiều năm trước, nhưng tầm khái quát mở rộng ra toàn cầu và vẫn rất đúng trong bối cảnh hiện nay.
Trước hết, Neil Postman là một người kể chuyện sinh động. Ông dẫn ra những câu chuyện thực tế, có khi chỉ là một chi tiết nhỏ, rồi từ đó thể hiện tài năng phân tích và lý luận sắc sảo của mình. Ta cùng đọc một đoạn văn, trong đó Neil Postman đào sâu vào bản chất của một thao tác trên hệ thống phát thanh truyền hình:
“Tiếp theo đây, là tin về…” thường được sử dụng trên các bản tin truyền hình và phát thanh để chỉ ra rằng những điều mà khán / thính giả vừa xem hoặc nghe không liên quan gì đến những điều mà họ sắp xem hoặc nghe. Cụm từ này là một phương thức để thừa nhận thực tế rằng, thế giới được định hình bởi các phương tiện truyền thông điện tử tốc độ cao, không có trật tự, vô ý nghĩa và không hề nghiêm túc. Không có vụ giết người nào quá tàn bạo, không có trận động đất nào quá kinh hoàng, không có sai lầm chính trị nào quá tốn kém, không có kết quả thể thao nào quá thất vọng, không có bản tin thời tiết nào quá nguy hiểm… đến mức phát thanh viên không thể xua nó ra khỏi đầu bạn bằng cách nói “Tiếp theo đây, là tin về…”.
Ý của anh ta là bạn đã suy nghĩ đủ lâu về vấn đề trước đó (khoảng 45 giây), và bạn không nên chìm quá sâu vào nó (khoảng 90 giây chẳng hạn), mà bây giờ, bạn phải dành sự chú ý cho một mẩu tin rời rạc khác hoặc một đoạn quảng cáo khác” (trang 222-223).
Neil Postman không bác bỏ văn hóa đại chúng, chỉ đơn giản là ông vạch ra rằng trong khi cả nhân loại dán mắt vào chiếc tivi, để cho nó định hình mọi ham muốn và sở thích của họ, tin rằng nó đem lại cho họ những gì họ muốn, thì hóa ra nó không thể mang đến những gì họ cần. Những mẩu tin có độ dài khoảng 45 giây, “mặc dù sự ngắn gọn không phải lúc nào cũng gắn với sự tầm thường, nhưng trong trường hợp này thì nó đúng là như vậy. Đơn giản là ta không thể truyền đạt cảm giác nghiêm túc về bất kỳ sự kiện nào nếu ta chỉ nói về nó trong thời gian chưa đầy một phút” (trang 230).
Ngay cả những chương trình có thời lượng kéo dài, thì sự truyền bá văn hóa cũng chỉ là ảo tưởng. Tác giả chế giễu “hy vọng được ấp ủ trong lòng một số người rằng tivi có thể được sử dụng để củng cố truyền thống học tập”. Nhưng ông sáng suốt chỉ ra rằng “tivi không mở rộng hay củng cố văn hóa dựa trên chữ viết. Mà nó tấn công văn hóa ấy” (trang 191).
Là một chuyên luận nghiêm túc, thể hiện sự ưu tư của một trí thức lớn trước sự xâm nhập và thao túng của truyền thông, cuốn sách đưa ra một số liệu thống kê: “Một người Mỹ khi đến độ tuổi 40 sẽ xem hơn 1 triệu quảng cáo truyền hình” (trang 272). Hàng năm Mỹ xuất khẩu cả triệu giờ truyền hình, nhưng “điều đó không có nghĩa ở nước ngoài người ta thích Mỹ, chỉ đơn giản là người ta thích truyền hình Mỹ” (và như người viết bài này nhận thấy ở nhiều nước, hiện tại có thêm truyền hình Hàn Quốc, rất thành công trong việc xuất khẩu chương trình sang các lục địa).
Vậy thì một khi đã thâu tóm được tâm trí của con người, chiếc tivi để lại dấu ấn gì trong đời sống nhân loại?
Điều rõ ràng nhất mà Neil Postman vạch ra là yếu tố trình diễn. Trước hết là về phía phát thanh viên: một phát thanh viên hình thức bóng bẩy, nói năng lưu loát, láu lỉnh một chút trong xử lý tình huống. Nếu không đạt những tiêu chuẩn ấy, trong mắt người xem, người MC đó đã bị loại bỏ.
“Độ chân thực của một bản tin lại phụ thuộc rất nhiều vào khả năng được chấp nhận của phát thanh viên. Trong thế giới cổ đại, một số nơi có tục lệ xua đuổi, thậm chí giết chết những người mang đến tin xấu. Liệu bản tin truyền hình có khôi phục tục lệ này không, chỉ là dưới một hình thức khác?” (trang 226-227).
Yếu tố trình diễn để đạt tới mục đích giải trí mà truyền hình tạo nên cho mọi lĩnh vực đã dẫn đến một thực tế, khi xuất hiện trên truyền hình, “các linh mục, các vị tổng thống, bác sĩ phẫu thuật, luật sư, các nhà giáo dục và những phát thanh viên của chúng ta không cần quá lo lắng về việc tuân thủ các nguyên tắc chuyên môn, mà quan tâm hơn đến việc làm thế nào để trình diễn hiệu quả trước mắt công chúng” (trang 220).
Từ truyền hình lan ra đến ngoài đời, người ta đều đang diễn mà không phải ai cũng chịu thừa nhận. Đó là hệ quả của tính giải trí do truyền hình đem đến. “Cách truyền hình truyền tải thế giới đã tạo nên một khuôn mẫu để từ đó, thế giới cũng vận hành sao cho phù hợp với khuôn mẫu của truyền hình…
Giờ đây truyền hình nắm quyền chỉ huy. Trong phòng xử án, lớp học, phòng điều hành, phòng hội đồng, nhà thờ, thậm chí cả trên máy bay, người Mỹ không còn nói chuyện với nhau nữa, mà họ giải trí với nhau. Họ không tranh luận bằng cách đưa ra các mệnh đề, mà tranh luận dựa trên ngoại hình đẹp đẽ, độ nổi tiếng và những nội dung quảng cáo” (trang 209).
Yếu tố giải trí trở thành tiên quyết, là số một, dẫn đến hiện tượng mọi người, hữu ý hoặc vô tình, đều trình diễn. Tính cách này thể hiện rất rõ trong việc phổ cập văn hóa, ở Mỹ là cả trong tiếp xúc cử tri và bầu cử, trong việc giảng đạo trên truyền hình, ngày nay lan ra mạng xã hội, thậm chí đậm nét cả trong giáo dục - một ngành đòi hỏi sự tiếp cận kiến thức theo từng bước chứ không thể nhảy cóc ngẫu nhiên.
Hiệu quả của một bài giới thiệu ngắn như thế này cũng không khác gì một mẩu tin trên truyền hình mà ta đang nói đến. Nên tự mình đọc Giải trí đến chết để tiếp cận một chuyên luận hoàn chỉnh và đầy sức thuyết phục. Theo thời gian, cuốn sách trở nên rất cập thời khi mà chiếc tivi ngày càng thao túng tâm trí và ấn định lối sống.
Để kết thúc, Neil Postman đưa ra ý kiến của Aldous Huxley, nhà văn và triết gia người Anh: có một cách để “làm khô héo tinh thần của một nền văn hóa, đấy là nền văn hóa trở thành một trò đùa”.
Liệu văn hóa của thời đại chúng ta có phải là trò đùa? Câu hỏi này đang khiến rất nhiều người tỉnh táo phải ưu tư.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
