“Xét cho cùng thì dù chúng ta sử dụng cách thức nào đi nữa, chính quyền bảo hộ vẫn có bổn phận phải chấn hưng xã An Nam bằng cách trang bị cho nó một số thiết chế như của chúng ta, đặc biệt là bằng cách giảm quyền lực tuyệt đối của tầng lớp chức sắc xã. Làm như vậy, chính quyền bảo hộ chắc chắn sẽ thu phục được sự ủng hộ hoàn toàn của tầng lớp dân chúng thông minh và dễ mến, những người, với ước muốn hưởng những thành quả của nền văn minh và tiến bộ, sẽ sẵn sàng hợp tác cùng với chính quyền bảo hộ, để biến thuộc địa vốn được thiên nhiên ưu ái này thành một trong những xứ sở thanh bình và thịnh vượng nhất trên thế giới.”
Quan điểm mới mẻ này đã thôi thúc viên công sứ Pháp nhưng rất gắn bó với xứ An Nam, Paul Ory, học tiếng Việt để có thể trực tiếp nói chuyện với người Việt, từ đó tìm hiểu những nét đặc sắc riêng có của làng xã ở Bắc Kỳ, “đơn vị cơ bản và chủ yếu hợp thành vương quốc An Nam”, trên mọi phương diện của nó.
Một tài liệu tham khảo thú vị và chứa đựng không ít bất ngờ, ngay cả với người Việt Nam trong thời hiện đại.
Mời bạn đón đọc.
