Isaac Singer (1904 -1991), nhà văn Mỹ gốc Ba lan, dùng ngôn ngữ Yiddish để nói lên sức sống đam mê mãnh liệt và tuyệt vọng trước sự phôi phai của truyền thống trong nhiều tác phẩm của ông. Ông đặc biệt khai thác gốc gác Ba lan của mình, những câu chuyện Do thái và văn học dân gian thuộc thời trung cổ ở Âu châu. Nhiều tác phẩm đã được ông tự dịch sang Anh ngữ. Năm 1978, Singer đoạt giải Nobel văn học nhờ “nghệ thuật kể chuyện có tính gây xúc động mạnh” ăn sâu trong văn hóa Ba lan-Do thái. Sinh trưởng tại Radzymin, Ba lan, ông di cư sang Mỹ vào năm 1935 và nhập quốc tịch năm 1943. Singer tu nghiệp tại Trường Ðào tạo Giáo sĩ Do thái Warsaw. Một thời gian ngắn sau khi định cư ở Mỹ, ông làm việc cho tờ Jewish Daily Forward - một tờ nhật báo tiếng Yiddish phát hành ở New York.
***
Ðêm nào Meir Bontz có thể cho phép mình ngủ, là gã thả đầu bịch xuống gối như tảng đá, và nếu không bị quấy rầy thì gã đánh thẳng một giấc mười hai tiếng. Nhưng đêm nay, gã thức dạây lúc rạng sáng. Mí mắt thao láo và không cách nào chớp lại được. Thân hình to lớn, vạm vỡ của gã trăn trở, co giật. Nỗi đam mê và lo âu bao trùm lấy gaọ Khó mà gọi Meir Bontz là một người nhút nhát. Lúc còn niên thiếu, gã từng là một tên trộm, nạy két. Trong cái sào huyệt câu kết kết bọn đầu trộm đuôi cướp, toàn những tay chai lì cả, gã biểu dương sức lực của mình. Không tên nào co gập được cánh tay của gaọ Meir hay dùng cơ bắp mình để cá độ kiếm ăn và nhậu nhoẹt. Gã có thể ngốn nửa con ngỗng và uống cho tiêu đi bằng cả tá vại biạ Gặp trường hợp hiếm hoi lúc bị tóm, gã có thể bẻ gẫy còng hoặc phá tan cửa xe tuần. Sau khi lấy vợ, gã được bổ vào làm trong Hội An táng Từ thiện của thành phố Warsaw, nơi cung cấp khăn liệm và đất chôn cho người bần cùng. Gã đi vào sống đời lương thiện. Thời quân Nga còn cai trị Ba Lan, lương gã 20 rubles mỗi tuần, sau này khi quân Ðức chiếm đóng, lương Ðức mã cũng tương tự như vậỵ Gã cắt đứt giao du với tụi trộm cắp, bọn đầu nậu và ma coỈ Gã phải lòng một giai nhân, Beilka Litvak, cô đầu bếp của một gia đình giàu có ở phố Marszalkouskạ Nhưng dần dà, gã nhận ra mình đã lấy vợ lầm. Một là Beilka không sanh đẻ gì được. Hai là mụ ta ho khạc ra máụ Ðiều thứ ba, gã không thể nào chịu được cách phát âm của mụ”Lợn Litvak”, gã gọi giọng phát âm của mụ như vậy. Không những thế, nhan sắc của mụ còn bị sa sút. Mỗi khi giận dữ, mụ trù ẻo gã bằng những lời nguyền rủa mà trong đời gã chưa từng nghẹ Mụ biết đọc, hàng ngày mụ đọc truyện đăng dài kỳ trên báo Yiđish, chuyện về những bà bị gạt gẫm, những vụ lừa bịp, và trẻ mồ côi bị dụ dổ Trong bữa ăn, Meir Bontz thích nghe máy hát chơi những điệu nhạc kịch, song ca và thánh ca, nhưng Beilka càu nhàu rằng cái máy hát làm mụ nhức đầụ Cuộc cãi vã thường nổ ra vào chiều thứ Sáu, chỉ vì Meir thích ướp cá đông với đường, như bà mẹ quá cố vẫn hay làm, trong khi Beilka thì lại đòi ướp với tiêụ Có vài lần, Meir đánh Beilka bất tỉnh, rồi thì sau đó lại phải rước thầy lang Zeitag hoặc bác sĩ Kniaster tới. Gã đã toan tẩu thoát khỏi thành phố Warsaw nếu thượng đế không gửi Elka Ðỏ tới. Elka Ðỏ chính là người phụ trách những tử thi nữ, may áo liệm, và lau rửa họ trên cái bàn rửa đồ tế lể Elka Ðỏ thiếu may mắn. Ả tự vào tròng lấy một lão chồng bệnh hoạn--cáu kỉnh và dở người đáng để bị tống cổ. Thêm nữa, lão còn giở chứng lười biếng. Tên lão là Yontche. Lão hành ghề đóng sách. Trong trận Thứ Tư Ðẫm Máu, năm 1905, khi quân Cossack giết hàng loạt nhà cách mạng đang kéo về toà đô sảnh để đòi hiến pháp từ Nga Hoàng, Yontche bị trúng đạn ngay xương sống. Ít lâu sau lão lại bị mổ mất một quả thận tại bệnh viện phố Czysta, và lão không bao giờ hồi phục lại được nữạ Elka có hai mụn con với lão, cả hai đều chết vì bệnh tinh hồng nhiệt. Mặc dù quá bốn mươi, hơn Meir ba tuổi, trông ả vẫn như còn con gái. Mái tóc hung đỏ của ả cắt kiểu bum bê Hòa Lan, không một đốm bạc. Elka nhỏ và thon người. Mắt ả xanh như mắt mèo, mũi hơi khoằm, má đỏ như táọ Mãnh lực của Elka nằm ở miệng. Khi ả cười, bạn có thể nghe cả nửa dãy phổ Khi ả mắng chửi ai, chữ nghĩa, câu cú cứ vọt từ cái lưỡi bén cho tới nỗi bạn chẳng còn biết nên khóc hay cười. Elka có một hàm răng kiên cố, khi xông trận, ả có thể táp như một con chó cái.
...
Mời các bạn đón đọc
Elka và Meir của tác giả
Isaac Bashevis Singer.
